landschapsbouw & scenery
In deze rubriek wordt al datgene dat uiteindelijk zichtbaar is op de modelbaan gerekend tot het landschap en scenery. Vanwege het overzicht en de grote hoeveelheid afbeeldingen is de scenery van de modelbaan in secties opgedeeld. Elke sectie wordt op een afzonderlijk webpagina behandeld.
bouw van het landschap & scenery met XPS
algemeen: basis landschap - gaas en spanten methode of opbouw met EPS/XPS
Op mijn vorige modelbaan heb ik gaas met gips gebruikt en ook piepschuim (EPS) om het landschap vorm te geven. Het werken met piepschuim beviel mij beter. Het werkt flexibeler en mijn ervaring is dat het gewicht bespaart doordat er veel minder gips nodig is om de modelspoorbaan vorm te geven. Er hoeven ook minder spanten gebouwd te worden voor de stabiliteit. Bovendien is het eenvoudiger om de modelbaan horizontaal in delen te bouwen daar waar de baan te hoog voor transport wordt. Er zijn echter meer dragers (multiplex plaatmateriaal) nodig dan bij de gaas/gips methode. En het bouwen met XPS of EPS levert helaas wel een hoop afval op.
Bij de landschapsbouw op De Geuldalbaan is ervoor gekozen om het landschap te maken met piepschuim (EPS) en XPS hardschuim. Het schuim wordt op een ondergrond van multiplex dragers verlijmd.
modelbaan landschap & scenery | sectie-1
eventueel transport van de modelbaan: landschapsbouw met bakken
Vanwege de grootte van de modelbaan is een indeling in segmenten voorgenomen, zie ook de rubriek modelbaan frames →. Om te zorgen dat de segmenten getransporteerd kunnen worden naar een plek buiten de huidige ruimte is het noodzakelijk rekening te houden met de hoogte van elk segment.
Het landschap op sectie-1 heeft een hoogte van ongeveer 100cm. Dat is exclusief de hoogte voor bomen en bebouwing.
Als voorbeeld is spant G4 van segment G genomen.
De contouren van het landschap geven aan dat het onmogelijk is de segmenten op deze wijze te vervoeren. Uitgaande van een deuropening van 80 cm breedte zal er een horizontale scheiding in de segmenten gemaakt moeten worden. De hogere delen van het modelbaan landschap dienen gescheiden te kunnen worden van de segmenten.
Bij sectie-1 is gekozen voor de volgende oplossing. Door middel van een soort bak kan het hoogste gedeelte van het landschap worden gescheiden van de rest van de modelbaan. Het landschap in de bakken wordt ook met EPS / XPS schuim gebouwd.
Een bijkomend voordeel van de losse bakken is dat de verdekte sporen ook beter bereikbaar zijn.
Voor de landschapsbouw zijn de dragers - evenals de spanten - gezaagd uit 9mm dik multiplex. Ook de bakken worden met hetzelfde plaatmateriaal gemaakt.
Op de foto de spanten en de dragers voor de rails.
De ondersteuning voor de afneembare landschapsbakken van multiplex. De gaten dienen om de bereikbaarheid van de sporen te garanderen. Op deze dragers komt een bak met het landschap. De bak kan dan als geheel van de modelbaan worden geschoven.
Om te voorkomen dat de segmenten van de modelbaan onderling verlijmen wordt de folie-truuk toegepast. Eerst wordt het folie tussen de aangrenzende spanten aangebracht. Daarna worden de dragers verlijmd. De volgende dag kan het folie worden weggetrokken.
Bij deze manier van landschapsbouw kunnen de bakken voor het landschap over de segmentgrenzen heen gaan. Ze zijn immers onafhankelijk van de grootte van de segmenten.
Het modelbaan landschap wordt opgebouwd met multiplex en EPS / XPS schuim.
De ondergrond voor het landschap wordt laag voor laag met purschuim verlijmd
Ruwe vorm van het landschap bij station Oud-Valkenburg.
De bergen zijn gemaakt van witte lagen EPS (piepschuim) en blauwe lagen XPS. Het XPS is steviger en fijner van structuur en daardoor beter geschikt voor de vormgeving van de scenery. Echter XPS is ongeveer drie keer zo duur als EPS. Vandaar dat alleen de toplaag is opgebouwd met geëxtrudeerd polystyreen.
De top van de helling is het hoogste punt van het landschap op de modelbaan. Dit punt ligt bij De Kluis.
In werkelijkheid ligt De Kluis op +138 meter nap. Op de modelbaan is dat 883mm boven 0-niveau. De hoogte op de modelbaan ten opzichte van de vloer is ongeveer 1,76 meter.
Een overzicht van het modelbaanontwerp staat hier →
Constructie van de tweede bak voor het modelbaanlandschap.
XPS en piepschuim lijmen met purschuim
Voor het verlijmen van het XPS en EPS gebruik ik een PUR-pistool en purschuim dat wat minder expandeert. Direct na het plaatsen van het XPS wordt voldoende gewicht aangebracht zodat het op zijn plek blijft.
Met een goedkoop PUR-pistool valt prima te werken. Door het pistool goed dicht te draaien na gebruik, en af en toe even te gebruiken, wordt het schuim niet hard in het pistool.
Voordat de volgende lagen XPS wordt aangebracht, wordt de ruwe vorm van de helling in het landschap bijgewerkt. Dat voorkomt dat er steeds te grote stukken worden bij gelijmd.
perrons en taluds station Oud-Valkenburg
De perrons van station Oud-Valkenburg grenzen direct aan het talud, want het station lag in een ingraving van het Schaelsbergerbos. Voordat de hellingen opgebouwd kunnen worden, moet de basis van de perrons gemaakt worden.
De moeilijkheid is dat de perrons in een boog liggen, en bovendien is dit een overgangsboog. De straal neemt dus langzaam af vanuit een rechte rails (R=∞) tot een radius van 700mm na het verdwijnpunt 'V'.
In Anyrail heb ik de hartlijn van de sporen getekend, en op parallelle afstand daarnaast de grenslijn van het perron.
De print is met dubbelzijdig plakband op het plaatmateriaal geplakt.
Met een negatieve vertanding kan prima door het opgeplakte papier gezaagd worden.
De beide perrons zijn voorlopig nog met elkaar verbonden, zo kunnen ze eenvoudig parallel worden gelegd.
Vervolgens de perrons op de juiste breedte gezaagd. Voor deze zijperrons is dat 35mm minus de dikte van een biels voor de perronrand.
De taluds aan weerszijden van de perrons worden opgebouwd uit platen XPS en EPS piepschuim van 50mm dikte.
Met behulp van een mal wordt het talud langs het achterste perron met een rasp op 38 graden gemaakt. Dat is steiler dan de taluds langs de spoorlijn in werkelijkheid. Maar door de hoogte van sommige taluds wordt door de steilere helling veel plaats op de modelbaan bespaart. Toch blijft, bij een helling van 38 graden, het beeld realistisch.
Overzicht De Geuldalbaan juni 2021.
Door gebruik te maken van een mal zullen de taluds overal op de baan hetzelfde uitzien. Ook dat zal bijdragen aan een rustiger beeld.
Zie ook: taluds op de modelbaan - sectie-2 →
Naar het verdwijnpunt 'V' toe, neemt de steilheid van de taluds toe.
De 'vaste' baangedeelten op de segmenten worden gescheiden met multiplex.
Dit gedeelte van het landschap op de modelbaan is bijna gereed voor de eindafwerking. Nadat de vorm ruw met de zaag is gemaakt, wordt het XPS schuim verder in model gebracht met een rasp.
Het linker gedeelte van het landschap is losgekoppeld om te kijken of alles nog past ter voorbereiding op het schilderen van het XPS.
toegangsluik: extra toegang tot de rails
Met de verschuifbare bakken voor het landschap had ik ervoor gezorgd dat de sporen goed bereikbaar zouden zijn. Het punt waar de sporen vanuit Ov verdwijnen blijken nu helaas nauwelijks bereikbaar te worden zonder een kleine aanpassing.
Het 'verdwijnpunt' bij station Oud-Valkenburg.
Er zal een extra toegang gemaakt moeten worden. Dat heb ik opgelost door middel van twee taps toelopende driehoeken die precies in elkaar passen. De buitenste driehoek wordt vastgelijmd op de multiplex plaat. De binnenste driehoek is opgenomen in het landschap, maar kan omhoog getild worden.
De doorgang (profiel vrije ruimte) is op basis van NEM 102/103 gemaakt. Naderhand kan ik de doorgang zo klein mogelijk maken op basis van het rijdende materieel.
Het is de bedoeling om alles achter de doorgang zo zwart mogelijk te maken, zodat het inderdaad zal lijken alsof de trein verdwijnt.
Het toegangsluikje bij Oud-Valkenburg wordt afgewerkt. De binnenste driehoek is voorzien van een bodem, en gevuld met XPS.
De bodem van de buitenste driehoek is weggezaagd zodat de onderliggende sporen bereikbaar worden.
Daarna met de schraper het stuk XPS laten aansluiten bij het omringende landschap op de baan.
Vervolgens met een grote spatel de randen met modelgips plamuren.
De randen van de baan worden op dezelfde manier geplamuurd.
En ook de randen van de bakken voor het landschap.
Een overzicht van de met gips bewerkte multiplex randen op de modelbaan
Nadat het gips is uitgehard heb ik de randen van de baan en bakken weer geschuurd met grof schuurpapier.
Dit zodat alle gips van het multiplex wordt verwijderd. Als het gips op het hout zou blijven zitten in deze fase, dan zal het straks als de bakken worden verschoven toch kapot breken. Het is dus handiger om het gips nu reeds te verwijderen, dan om straks kapotgebroken stukjes in het landschap op de baan te zien.
wegen van modelgips
De wegen in het XPS landschap zijn onverharde wegen. In werkelijkheid bestaan ze uit samengeperste grond met of zonder kiezel.
Op de modelbaan behoren ze dan ook niet mooi effen en gladgestreken te zijn. Ik maak de (veld)wegen van modelgips.
Het gips heb ik met een spatel (schildersmes van Talens)op het XPS aangebracht.
Omdat gips snel verhard is het beter om steeds kleine hoeveelheden aan te maken.
Na het uitsmeren van de modelgips heb ik gewacht totdat het gips begint uit te harden, maar nog net vervormbaar is, alvorens het met een natte kwast te bewerken. Met een natte kwast kan een mooie aansluiting op het aangrenzende XPS worden gemaakt. Ook worden de eventuele scherpere groeven van de spatel iets weggewerkt.
Direct daarna heb ik de haren van de kwast verticaal in het gips geprikt. Daardoor verdwijnen de zachte vegen van de kwast uit de vorige bewerking.
Een film over het maken van landwegen bij de landschapsbouw. De film hoort bij de bouw van de scenery van sectie-4 .
grondkleur voor de scenery
Ter voorbereiding op het schilderen van het XPS hardschuim op de segmenten F en G van de modelspoorbaan ben ik op zoek gegaan naar de juiste, en passende kleuren voor de verf voor de ondergrond. Nadat in een later stadium 'groen' is aangebracht, zullen met name een aantal geërodeerde mergelstructuren en paden in de hellingbossen in het zicht blijven. Ik zou naar passende strooimaterialen in de handel kunnen zoeken, maar ik denk dat ik gebruik maak van 'echt' materiaal uit de omgeving.
Om de juiste kleur te vinden voor de bodem en de hellingen rondom het voormalige station Oud-valkenburg heb ik een aantal bodemmonsters genomen. Het materiaal van de monsters is kleurecht, maar ik wil dat niet zomaar op de modelspoorbaan aanbrengen. In het materiaal kunnen micro-organismen zitten. Om alle levende organismen te doden heb ik alles in de oven verhit op 250°C.
De mergel van de hellingen is niet of nauwelijks verkleurd tijdens het verhittingsproces.
mergel gedroogd
mergel in de oven verhit
De kleur van de bodem van de bospaden wordt echter een tint donkerder door het verbranden van het organische bestanddeel. Maar de van nature aanwezige kleurschakeringen blijven behouden. En eigenlijk vind ik dit fraai uitzien.
grond gedroogd
grond in de oven verhit
Als het gips is uitgehard en droog is, ga ik de grondkleur van de bodem op het XPS aanbrengen.
Met een kwast lukt het aanbrengen van de grondkleur prima. Maar het vergt veel tijd om alle gaatjes en putjes in het XPS van kleur te voorzien.
Het bouwen van de afneembare bakken voor het landschap was veel werk, maar blijkt een geweldige oplossing voor de bereikbaarheid bij het werken aan de scenery op de baan.
Ik heb gekozen voor een kwalitatief goede verf die:
- zeer goed dekt
- echt mat is
- in kleur te reproduceren is, geen eigen mengsels
- schrobvast is, ivm. bewerkingen van het oppervlak in een later stadium van de bouw van de modelbaan
Een dag na het schilderen van het XPS is de kleur donkerder geworden, en de structuur van het schuim is goed zichtbaar.
Dit is een goede basis voor het landschap op de modelbaan. Althans voor de natuurlijke omgeving waarin dit gedeelte van de spoorlijn ligt.
Voor de gedeelten waar kalkgesteente aan de oppervlakte komt, of waar meer mergel in de bodem zit heb ik een lichtere kleur gekozen op basis van eerdere grondmonsters.
Rondom de rotsen heb ik met een kleinere kwast geschilderd, die wel harder is. Tussen het maken van de rotsen van gips en het schilderen zit een half uur. Het gips is dan nog vochtig en neemt niet zo snel verf op.
Door nat-in-nat te werken met de kleuren ontstaan er vloeiende overgangen. Vanwege de grote oppervlakte die geschilderd wordt valt dat echter niet mee doordat de verf op sommige plekken dan al aangedroogd is.
De scenery van het volgende deel staat op de pagina modelbaan scenery sectie-2 →