introductie

De totstandkoming van deze modelbaan

Mijn reis in de wereld van modelbouw begon rond het jaar 1970. Hoewel er periodes zijn geweest waarin ik de hobby vanwege andere verplichtingen tijdelijk heb moeten loslaten, blijft het bouwen van een modelbaan voor mij een waardevolle en fascinerende bezigheid. Het is een hobby die ik telkens opnieuw heb opgepakt en waar ik nog altijd veel voldoening uit haal en plezier aan beleef.

 

De keuze voor deze specifieke modelspoorbaan, de omgeving waarin deze is gesitueerd, en de opzet ervan worden hieronder toegelicht.

de aanleiding

eerste modelbaan

van treinbaan tot Geuldalbaan

Mijn eerste modelbaan - misschien beter te omschrijven als treinbaan - kreeg ik van mijn vader. De treinbaan bestond uit spaanplaat met daarop een eenvoudig railovaal en een landschap met een berg, een overweg, etc. De modeltreinen kwamen uit een Fleischmann startset.

 

In de jaren die volgden maakten mijn vader en ik samen steeds nieuwe treinbanen of modelbanen. Ze werden steeds mooier, en onvermijdelijk ook steeds groter. En zoals dat gaat bij het bouwen van modelbanen kwamen de banen nooit af. Steeds weer waren er nieuwe ideeën die ingepast werden in het vorige idee. Onvermijdelijk kwam dan ook weer het moment dat het geheel werd afgebroken.

 

De vorige modelbaan (modelbaan Waldrück →) naar Duits voorbeeld - gesitueerd in een denkbeeldig Duits middelgebergte - bestond uit een royaal landschap met daarin een station langs een enkelsporige lokale spoorlijn. Het landschap werd ook nog door een dubbelsporige regionale spoorlijn doorsneden. De nadruk van de modelbaan lag op het landschap en de diverse bouwwerken, met in dat landschap een spoorlijn. Misschien dat ik toen al werkte volgens het principe van modelbouwer Josef Brandl: eerst was er een landschap en pas later werd een spoorlijn aangelegd.

 

Zoals gezegd ben ik begonnen met een modeltrein startset van Fleischmann; een stoomlocomotief met een paar bijbehorende metalen wagens, een railovaal en een transformator. Omdat ik in Valkenburg woon werden nieuwe spullen voor de modelbaan destijds gekocht bij Treinenzaak Vleugels in Schin op Geul. Meestal ging ik te voet via de kortste route langs de Geul. Naar mijn mening een van de mooiste stukjes landschap in Nederland, en niet toevallig met alle ingrediënten die ik graag op een modelbaan zie. Een rivierdal, hellingen, bossen, gesteente formaties, weilanden en ..... een spoorlijn.

 

Jarenlang zat het idee in mijn hoofd om een modelbaan te bouwen waarin al deze elementen terug zouden komen. In 2017 ben ik begonnen met een en ander uit te werken.

 

Uiteindelijk zou dat leiden tot de bouw van De Geuldalbaan →

modelbaan idee - een verkenning

Op deze pagina staan een paar afbeeldingen van mijn vorige modelspoorbaan "Waldrück" waar ik met tussenpozen zo'n 10 jaar aan heb gebouwd.

Nadat ik deze modelbaan had verkocht stond het voor mij vast dat ik een modelbaan wilde bouwen naar een reëel voorbeeld. Een interessante idee was voormalig station Maastricht Boschpoort. Een ander idee was het voormalig station van de Moselbahn bij Bullay - waar laatstgenoemde aansluiting had op de Deutsche Bundesbahn - met de typische stalen brug over de Moezel. Beide spoorwegemplacementen bestaan niet meer. Ik heb veel tijd gestoken in het verzamelen van informatie (*). Maar uiteindelijk bleek het niet mogelijk om een dergelijk onderwerp voor een modelspoorbaan enigszins realistisch te bouwen in de beschikbare ruimte met het beschikbare budget.

Langzaam ontstond het idee om een modelbaan te bouwen waar ik vooral treinen door het landschap zou zien rijden, en het liefst op schaal gebouwd. Dat zou dan zonder een groot (en kostbaar) stationsemplacement zijn want dat is voor mij nauwelijks op schaal te realiseren. Hieruit ontstond het idee van een modelbaan met een eenvoudig sporenplan waarbij wel alle verhoudingen kloppen. Natuurlijk zullen er altijd concessies gedaan moeten worden, maar voor mij moet het totale plaatje van de baan wel een beeld geven alsof het in werkelijkheid zo geweest zou kunnen zijn.

Zo kwam een deel van de spoorlijn Maastricht - Heerlen/Aachen als thema in zicht. Naarmate ik langer over het onderwerp nadacht werd het steeds duidelijker dat het spoortraject tussen station Valkenburg en station Schin op Geul eigenlijk alle elementen bevatte die ik op een modelspoorbaan zou willen zien. De lengte van het spoortraject is ca. 3500 meter met een hoogteverschil van 15 meter, dus een gemiddeld hellingspercentage van 4‰. De spoorlijn volgt hier de noordelijke helling van het Geuldal ten oosten van Valkenburg waarbij bruggen en onderdoorgangen voor wegen in het landschap zijn ingepast. Op het laagste punt van het dal ligt de rivier de Geul. Het hoogste gedeelte wordt gevormd door de Schaelsberg en de Däölkesberg (Kauwenberg). Op enkele plekken zijn mergelwanden zichtbaar, en begin 20ste eeuw lagen hier langs de spoorlijn twee kalkbranderijen →. Het hoogteverschil tussen de Geul bij Oud-Valkenburg en de kapel De Kluis op de Schaelsberg is ongeveer 70 meter.

 

Nu moest ik kijken welke stukjes landschap en spoorlijn zouden passen op de nieuwe modelspoorbaan. Alles overziend zou de modelbaan een bijna on-Nederlands aanzien kunnen krijgen.

* Bij het zoeken naar informatie voor Maastricht Boschpoort heb ik geweldige ondersteuning gekregen van Henk Kolkman. Zijn Industriespoor ⌂ staat boordevol informatie.

de ruimte voor de modelbaan

De ruimte die ter beschikking staat en waar de modelbaan wordt gebouwd is 8,80m lang en op het smalste punt 2,80m breed. Om te zorgen dat de materialen voor de constructie van de baan niet teveel reageren op veranderende luchtvochtigheid heb ik een luchtontvochtiger geplaatst.

plattegrond van de beschikbare hobbyruimte voor mijn nieuwe modelbaan - De Geuldalbaan

inventarisatie elementen modelbaan

Enkele beeldbepalende elementen voor de modelbaan:

dimensies van de modelbaan

Zou het mogelijk zijn om op schaal (1:87) te werken? Om inzichtelijk te maken wat de mogelijkheden zijn voor de modelbaan heb ik een tabel opgesteld.

ONDERDEEL MATEN WERKELIJKHEID MATEN MODEL (1:87) HAALBAAR
grootste hoogteverschil topografie 70 meter 804 mm V
lengte spoorwegemplacement Schin op Geul 400 meter 4.598 mm V
raccordement Filippo 115 meter 1.321 mm V
afstand station SOG tot stopplaats Oud-Valkenburg 2100 meter 24.138 mm X
gemiddelde stijgingspercentage spoorlijn 0,4%
afstand spoorlijn tot De Kluis 190 meter 2.184 mm X
afstand spoorlijn tot Drie Beeldjes 100 meter 1.149 mm ?
afstand spoorlijn tot kalkoven van kalkbranderij Filippo 40 meter 460 mm V
afstand spoorlijn tot kalkbranderij Kroongroeven 60 meter 690 mm ?

Uit de tabel is al snel af te leiden dat het spoorwegemplacement van Schin op Geul op (lengte)schaal is te bouwen. Ook hoogteverschillen in de omgeving van de spoorlijn zijn realistisch weer te geven. Maar onderlinge afstanden zullen aangepast moeten worden. Dat heeft dan ook invloed op de steilheid van de hellingen op de modelbaan!

 

Het is niet mogelijk om het gehele traject tussen Valkenburg en Schin op Geul op schaal te bouwen. Ook het baanvak van Oud-Valkenburg tot Schin op Geul kan niet geheel op schaal worden gebouwd. Het maximaal haalbare is het stationsemplacement van Schin op Geul te bouwen, het raccordement van Filippo, en het station Oud-Valkenburg.

 

Van het overige deel van de spoorlijn tussen Oud-Valkenburg en Schin op Geul kunnen slechts het landschap en kenmerkende elementen aan weerszijden van de spoorlijn op de modelbaan worden uitgebeeld voor zover er ruimte overblijft op de modelbaan.