NL ballast modelspoorbaan
Nederlandse ballast van maasgrind voor de modelspoorbaan.
Voor de ballast op De Geuldalbaan is maasgrind in schaal 1:87 nodig. Dit type ballast sluit aan bij het materiaal dat historisch werd toegepast op het door mij gebouwde traject in de weergegeven periode van tijdperk 2-3a (1920 - 1949). Maasgrind onderscheidt zich van ander ballastmateriaal door zijn meer afgeronde vorm.
ballast maken voor de Nederlandse modelspoorbaan in tijdperk 2
Omdat maasgrind met een juiste korrelgrootte voor de modelbaan niet beschikbaar is, heb ik het vereiste ballastmateriaal zelf gemaakt. Hiervoor maak ik gebruik van aquariumzand met een ronde korrelstructuur.
Eerst wordt het aquariumzand gezeefd om de beoogde korrelgrootte te verkrijgen. Tijdens deze stap worden korrels die niet binnen de gewenste afmetingen vallen verwijderd. Het eindresultaat is een mengsel met een korreldiameter van 0,3 tot 0,6 mm. Bij de Nederlandse spoorwegen werd traditioneel gebruik gemaakt van maasgrind met een korrelgrootte van 21-40 mm, wat op een h0-schaal neerkomt op 0,24-0,46 mm. Hoewel het door mij samengestelde mengsel niet volledig schaalgetrouw is, blijft het visueel representatief voor het gebruikte grindmateriaal. Een exacte schaalgrootte zou het materiaal visueel meer laten lijken op zand, en dat wil ik niet.
Het doel is het verkrijgen van ballast in de vorm van maasgrind met een verweerd en natuurlijk ogend uiterlijk. Een deel van dit effect wordt gerealiseerd door het ballastbed op de modelspoorbaan te behandelen met pigmenten en verf. Dit is echter niet voldoende om ballast van maasgrind na te bootsen. Het uitgangsmateriaal dient diverse kleurschakeringen te hebben.
De kleur van het gebruikte aquariumzand wijkt af van de tint van het traditionele maasgrind dat werd toegepast bij spoorwegen. Om een juiste weergave van maasgrind op de modelspoorbaan te realiseren, wordt het zand gekleurd.
Maasgrind heeft vele kleuren die variëren van wit tot zwart, maar is overwegend bruin tot grijs. Om de karakteristieke uitstraling te reproduceren, heb ik een aantal grindkleuren gemaakt door gezeefd zand te mengen met acrylverf. Hiervoor wordt gebruikgemaakt van een combinatie van bruine, zwarte, grijze en beige acrylverf. Ik heb vele kleuren grind gemaakt, waarbij ik de meeste niet geschikt vond en weggegooid heb.
De grindkleuren die ik wel geschikt vond zijn gecombineerd tot diverse grindmengsels. Uit deze grindmengsels is er één geselecteerd die ik gebruik op mijn modelbaan.
mijn kleurenkaart voor de grindkleuren van de ballast
Hieronder staat een overzicht van de beschikbare grindkleuren voor de modelspoorbaan die zijn vervaardigd uit aquariumzand. Dit overzicht is beschikbaar via een downloadlink en geeft een gedetailleerde beschrijving van de specifieke samenstelling van elke kleur, zoals toegepast in mijn mengsels. Bij het samenstellen van de kleuren is rekening gehouden met een verdonkering van de kleur na verlijming.
aanbrengen van ballast op de modelspoorbaan
Voor het ballasten op de modelspoorbaan, zijn alle openingen, bijvoorbeeld die voor voedingsdraden naar de spoorstaven, afgedicht met propjes XPS om wegzakken van grind te voorkomen. Daarna wordt het stuk spoor schoongemaakt. Het is raadzaam om niet te veel ballast tegelijk langs de rails aan te brengen, maar dit in delen te doen in stukken van 15-25 cm op de modelbaan.
Met behulp van een fijne borstel wordt gezorgd voor een gelijkmatige verdeling van het grind, om verzakkingen gedurende het lijmproces te voorkomen. Bij spoorrails met een verkanting, waarbij de rails niet overal direct op de plaat rusten, dient er tevens grind onder de bielzen te worden aangebracht. Het overtollige grind op de dwarsliggers wordt verwijderd met een fijn penseel. De spoorstaven worden vrijgehouden van het grindbed door er even met een paletmes tussen te steken.
Vervolgens wordt het grind aangedrukt met behulp van een paletmes of een kunststof stamper, om te voorkomen dat holle ruimtes achterblijven. Indien nodig wordt het oppervlak nogmaals nabewerkt met een penseel. Hoewel deze werkzaamheden arbeidsintensief zijn, vormen zij een belangrijke stap om een mooi eindresultaat te realiseren.
Op een enkele plek dient nog een kleine hoeveelheid grind te worden aangevuld, waarna het ballastbed gereed is voor de lijmtoepassing.
verlijmen van de ballast
Voor het verlijmen van de ballast op de modelspoorbaan maak ik gebruik van boekbinderslijm. Deze lijmsoort blijft na droging flexibel, wat bijdraagt aan het reduceren van railgeluid op de treinbaan. Daarnaast droogt boekbinderslijm transparant op, en is er vrijwel geen glans zichtbaar op het verlijmde grind van het ballastbed.
De boekbinderslijm wordt in verdunde vorm toegepast. Ik heb diverse tests uitgevoerd. Er is vrijwel geen merkbaar verschil in sterkte bij verhoudingen variërend van 1 deel lijm tot 3-5 delen water. De grindkorrels zitten vast opgesloten in het lijmmengsel, en er is ook geen merkbaar verschil in de glansgraad. Door het lijmen zal de tint van de ballast voor de modelbaan enigszins donkerder worden. Op de foto aan de linkerzijde de verlijmde ballast en aan de rechterzijde de nog niet verlijmde ballast.
Deze video laat zien hoe flexibel het ballastbed door het gebruik van boekbinderslijm wordt. Het gebruikte lijmmengsel bestaat uit één deel water en drie delen boekbinderslijm.
Zodra een gedeelte van de modelbaan met (droge) ballast is voorzien is het tijd voor het verlijmen. Door telkens een oppervlak van 10 tot 15 cm te besproeien, wordt ervoor gezorgd dat de alcohol tussen het grind niet verdampt voordat het lijmmengsel is aangebracht.
Na het besproeien met het alcoholmengsel ontstaat er een laagje op de bielzen, waardoor ook het lijmmengsel makkelijk op de bielzen zou kunnen lopen.
Om te voorkomen dat er steeds lijm op de dwarsliggers terechtkomt, is ervoor gekozen om vanuit het midden te druppelen, vervolgens rondom, en tot slot tussen de dwarsliggers. Op deze manier kan de alcohol op de bielzen voldoende tijd krijgen om te drogen.
Het aanbrengen van de verdunde boekbinderslijm op de ballast gebeurt met een pipet om goed te kunnen doseren. Voor het aanbrengen van de lijm heb ik eerste gebruikgemaakt van een injectiespuit. De resultaten hiervan waren echter teleurstellend. Als er te veel druk wordt uitgeoefend op de spuit, ontstaat er een straal in plaats van een druppel, waardoor ballastmateriaal wordt weggespoten.
Kleine aanpassingen aan stenen die op de dwarsliggers terechtkomen, kunnen in de nog natte lijm worden uitgevoerd met behulp van een tandartshaak.
eindafwerking modelspoorbaan ballast
Na droging ziet het beeld van het Nederlandse ballastbed er zo uit.
Ten slotte wordt de ballast afgewerkt met aangebrachte pigmenten en verf. Op de modelspoorbaan is deze stap nog niet uitgevoerd. Denk hierbij aan een subtiele zwarte waas als gevolg van het gebruik van stoomlocomotieven, en een roestkleurig effect op het grind langs de spoorstaven.
pad langs het ballastbed
Voor het ballasten heb ik de paden langs het ballastbed gemaakt. De feitelijke situatie zoals beschreven in het Handboek voor Spoorwegtechniek wijkt af van de NEM-norm. Dit betekent dat de hellingshoek van het ballastbed minder steil is, waardoor dit een bredere vorm zal hebben. Dit vormt op zichzelf geen probleem, maar hierdoor komt ook het pad langs het spoor verder naar buiten te liggen. Op enkele plekken wordt de spoordijk dan tot 2 mm te smal.
Om de spoordijk 2mm breder te maken is de rand van de spoordijk ingesmeerd met lijm en vervolgens bestrooid met zand. Deze handeling is meerdere malen herhaald totdat de benodigde breedte is toegevoegd.
Om het pad te maken wordt de methode toegepast zoals voorgesteld bij perrons op de modelbaan →. Eerst wordt een laag grof zand aangebracht, vervolgens een laag verdunde lijm toegepast, en uiteindelijk wordt dit afgewerkt met een laag fijn Planumssand van Minitec.
Bij het aanbrengen van het planumzand is het raadzaam de rails af te dekken. Hiervoor maak ik gebruik van een strook PU-schuim waarin twee sleuven zijn gezaagd, passend over de spoorstaven. Deze werkwijze zorgt ervoor dat het schuim steeds op de juiste positie blijft liggen, zelfs in bochten.
Na het strooien moet het zand nog minimaal een dag te drogen.
